ASSALAMUALAIKUM WARAHMATULLAHI WABARAKATUH.....AHLAN WASAHLAN

Thursday, May 22, 2014

كڤنتيڠن توليسن جاوي دالم ڤنديديقن اسلام

كڤنتيڠن توليسن جاوي دالم ڤنديديقن اسلام

د تانه ملايو، دان كمودينڽ مليسيا، اڤابيلا توليسن جاوي سديكيت دمي سديكيت كهيلڠن ڤڠاروه برايكوتن ڤركمبڠن توليسن رومي، ايسو ممرتبتكن توليسن جاوي مولا هاڠت دڤركاتاكن. باڬي مشاركت اسلام، كڤنتيڠن توليسن جاوي دلاتري دڠن كواجيڤن ممڤلاجري علمو اڬام يڠ دتونتوت ك اتس ستياڤ ڤڠانوتڽ. نامون بڬيتو، كايستيميوأن توليسن جاوي ممبواتكن اي ممڤو مناريق ڤڠيكوت دان ڤڠڬيمر دالم كالڠن مشاركت بوكن اسلام.

توليسن جاوي سباڬاي ميديوم اساس ڤڠاجرن ڤنديديقن اسلام

توليسن جاوي مروڤاكن ابجد-ابجد يڠ تله داوبه سواي دري حروف-حروف عرب. كبڽقان حروف-حروف يڠ داوبه اداله مڠيكوت كسوساين ليده اورڠ ملايو باڬي ممودهكن ڤروسيس ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن. انتارا حروف-حروف يڠ داوبه سواي سڤرتي حروف ڬ ﴿ ڬ﴾ دان چ ﴿ چ﴾. اونتوق ايت، توليسن جاوي تله دجاديكن سباڬاي ميديوم اساس اونتوق ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن ڤنديديقن اسلام د سكوله-سكوله مليسيا ڤد هاري اين، تراوتماڽ دالم ڤمبلاجرن القرءان. متلامت ڤلاجرن جاوي اداله اونتوق ملڠكڤكن ڤلاجر دڠن كماهيرن منوليس دان ممباچ جاوي باڬي ممبوليهكن ڤلاجر ممهمي ڤلباڬاي بيدڠ علمو دالم ڤنديديقن اسلام ﴿نئ روسيلا نئ يعقوب، 2007:162﴾.

مڠاتسي مسئله ڤڠواسأن دالم ڤمباچان تيك س جاوي دكالڠن ڤلاجر سكوله

كلمهن ڤڠواسأن جاوي دالم كالڠن موريد بوكن لاڬي ڤركارا بارو مالهن باڽق كاجين تله دجالنكن باڬي مڠنلڤستي ڤونچا برلاكوڽ كادأن ترسبوت. تيدق كتيڠڬالن كاجين-كاجين توروت دجالنكن اونتوق مليهت تاهڤ ڤڠواسأن موريد-موريد دالم كماهيرن. ڤڠنلن ڤروڬرام ج-قاف دڠن ساتو موديل خصوص اونتوق ڤموليهن جاوي تله مولا دلقسانكن ڤد تاهون 2005. ساله ساتو دري موديل يڠ تركندوڠ دالم كوريكولوم ج-قاف اياله موديل ڤموليهن جاوي يڠ ممبري ڤنكانن اونتوق ممبري ڤموليهن ترهادڤ موريد يڠ ترچيچير دالم جاوي ﴿حاج ماءيمون اقش لوبيس، 2010:1﴾. قاعده يڠ دتكنكن باڬي ملقساناكن ڤ&ڤ موديل ڤموليهن جاوي اين اداله اونتوق ممڤركاسكن ڤلاجر دالم بيدڠ تلاوة القر'ان، بيدڠ عقيدة، عباده، سيراه نباوي، اخلاق دان جاوي اڬر اياڽ لبيه بركسن دان داڤت دحياتي سرتا دعمالكن دالم كهيدوڤن.

مڠواساءي چابڠ-چابڠ علمو دالم بيدڠ ڤنديديقن اسلام

باڽق خزانه اينتليكتوال مشاركت لاما دسيمڤن، ددوكومنتاسيكن، دان دتوليس دالم توليسن جاوي. ماله، ترداڤت ڤميندهن بوديا دان ڤڠتاهوان دري نڬارا اسلام، تراوتما نڬارا عرب، سڤرتي كسوسسترأن، علمو ساءين س، علمو استرونومي، علمو اڬام، دان علمو ماتماتيك، يڠ دترجمهكن ك دالم توليسن جاوي يڠ ممڤلوڤوري كماجوان دان اينوۏاسي بوديا مشاركت اسيا دان اسيا تڠڬارا. باڽق جوڬ كتاب-كتاب لاما يڠ دتوليس دالم بهاس ملايو دڠن مڠڬوناكن توليسن جاوي، تتاڤي كبڽقانڽ دتوليس دڠن مڠڬوناكن سيستم ايجأن جاوي لاما.

منجادي لامبڠ كسنين دان ايدينتيتي اومت اسلام
توليسن جاوي ممڤوڽاءي سيستم ايجأن دان توليسن يڠ ڤاليڠ موده، ريڠكس، دان تڤت. توليسن جاوي توروت ممڤوڽاءي نيلاي ايستيتيكا يڠ تيڠڬي، مناريق، اونيك، دان كلاسيك. توليسن اين داڤت دلنتور دان دڬاياكن مڠيكوت كماهيرن، كچكڤن، دان كتليتيان سساورڠ. توليسن جاوي ممڤوڽاءي كاءيتن يڠ ڤنتيڠ دڠن ليتيراسي اڬام دان كهيدوڤن براڬام دالم مشاركت ملايو. رجوكن اوتام باڬي مڠوكوهكن عقيدة مشاركت اسلام براسسكن القرءان، حديث، سنه، كتاب، دان سباڬايڽ يڠ دتوليس دالم توليسن جاوي اتاو بهاس عرب. كلمهن ڬينراسي مودا دالم توليسن جاوي مڽببكن ليتيراسي اڬام دالم كالڠن ڬينراسي ايت مروسوت. باڽق ڬولوڠن مودا ملايو تيدق داڤت ممباچ دان ممهمي كندوڠن القرءان دان تيدق داڤت مڠڬاراڤ ڤڠتاهوان اڬام اسلام دڠن باءيق كران كبڽقان مريك بوتا جاوي.

ڤمسوڠن عقيدة دان كدڠكالن ڤڠتاهوان اڬام داڤت برلاكو كران كلمهن دالم توليسن جاوي. كلمهن يڠ دهادڤي اوليه ڬينراسي مودا منجادي امت كريتيكال اڤابيلا ڤڠاجرن دان ڤملاجرن اڬام اسلام د سكوله تيدق لاڬي مڠوتاماكن توليسن جاوي، سباليقڽ دسمڤأيكن دڠن مڠڬوناكن توليسن رومي. اد جوڬ ڬورو اڬام يڠ بوتا جاوي، ايايت تيدق تاهو دان تيدق چكڤ منوليس دان ممباچ باهن اڬام دان ايات القرءان دالم توليسن جاوي. كلمهن يڠ برلاكو اين تيدق منداڤت ڤرهاتين سريوس درڤد ايبو باڤ ملايو دان ڬورو اڬام يڠ برتڠڬوڠجواب ترهادڤ ڤنديديقن اڬام، تيدق دنيلاي دان دڤانتاو، سرتا دبياركن سباڬاي عمالن بياسا سهيڠڬ ڤنديديقن اڬام د سكوله سكارڠ ممڤوڽاءي برباڬاي-باڬاي كڤينچڠن دان كلمهن يڠ سوكر دأتسي.

سباڬاي نادي باڬي مشاركت ملايو يڠ سينونيم دڠن اڬام اسلام

كڤوڤوسن توليسن جاوي سباڬاي ڤڠنتر اينتليكتوال دان تراديسي كعلموان مشاركت ملايو ممڤوڽاءي كسن يڠ امت بسر دالم ڤروسيس ڤمبينأن جاتي ديري بڠسا ملايو دان ڤڠوكوهن سوسيوبوديا بڠسا ايت د نڬارا اين. توليسن جاوي مروڤاكن خزانه اينتليكتوال، جاتي ديري بوديا، واچان ڤميكيرن دان كسوسسترأن، سرتا ايستيتيكا بهاس يڠ ڤنتيڠ كڤد ڤمبينأن كقواتن بڠسا ملايو. توليسن ايت توروت منجادي ميديوم يڠ منجالين كاينتيمن هوبوڠن دان سيرتالرحيم امة دان سباڬاي ڬنري بهاس يڠ ممڤوڽاءي كاءيتن يڠ امت اوڠڬول دان ڤنتيڠ كڤد جاتي ديري دان عنصور اسلام يڠ منداساري كقواتن دان ككوكوهن جاتي ديري ملايو.
سجق برابد لاماڽ، توليسن جاوي تله مماءينكن ڤرانن يڠ امت ڤنتيڠ دالم مندوكوڠ ڤرجواڠن كملايوان دان كاسلامن. توليسن ايت بوكن سهاج ممڤوڽاءي كقواتن دري سڬي جاتي ديري كبڠسأنڽ، ماله كقواتن سيمبوليسمى ترهادڤ ڤركمبڠن بوديا دان بهاس ملايو. توليسن جاوي، دري سڬي سجاره ڤناكتن دان ڤرجواڠن ملايو، تله ممبريكن سومبڠن يڠ بسر دان باڽق كڤد ڤروبهن دان كماجوان بڠسا ملايو. ڤنديديقن ملايو بركمبڠ دان داڤت دسمڤأيكن كڤد اورڠ ملايو، خصوصڽ ڬينراسي توا دهولو، ملالوءي توليسن جاوي. والاو باڬايماناڤون، توليسن ايت سماكين ڤوڤوس اڤابيلا مولا دڤيڠڬيركن درڤد سيستم ڤنديديقن نڬارا يڠ مڠوتاماكن توليسن رومي. سچارا برنسور-انسور، توليسن جاوي دكتڤيكن دان تيدق لاڬي منجادي ڤڠنتر دالم ڤڠاجرن دان ڤملاجرن د سكوله.

ايسو توليسن جاوي

ايسو توليسن جاوي

"سوده ترهنتوق، بارو نق ترڠاده“، “سسل دهولو ڤنداڤتن، سسل كمودين تيدق برڬونا لاڬي“، دان “ناسي سوده منجادي بوبور“ اداله د انتارا ڤڤته ملايو يڠ داڤت دكايتكن دڠن ايسو توليسن جاوي ڤد ماس كيني. توليسن جاوي يڠ ساتو كتيك دولو منجادي واده اوتام دالم ستياڤ مجله، اخبار دان كوريكولوم اوتام د سكوله-سكوله، كيني أومڤام تيڠڬل سجاره كران كورڠڽ كسدرن تنتڠ ڤري ڤنتيڠڽ توليسن جاوي اين ڤد ڬولوڠن ماس كيني يڠ لبيه مڠاڬوڠكن بهاس ايڠڬريس يڠ كونونڽ بهاس ايڠڬريس اين اداله ساتو بهاس اونيۏرسل يڠ ڤرلو دكواساا. كسدرن دري ڬولوڠن ڤمرينته يڠ كورڠ مڠمبيل دان ممبري ڤنكانن ترهادڤ ڤركمبڠن توليسن جاوي اين سنديري اداله د انتارا ڤونچا دان جواڤن كڤد ڤرسوالن كناڤ توليسن جاوي اين تيدق داڤت برتاهن هيڠڬ كيني.

ترداڤت ببراڤ اكتور اوتام يڠ ترليبت دالم ايسو توليسن جاوي اين. اكتور يڠ ترليبت اياله اكتور راسمي دان جوڬ اكتور تيدق راسمي. اكتور راسمي يڠ تربابيت دالم ايسو توليسن جاوي اين اياله ڤرانن كراجأن ڤمرينته ايت سنديري يڠ مروڤاكن اكتور اوتام يڠ دواكيلي اوليه كمنترين ڤلاجرن مليسيا دان كمنترين كبودايان، كسنين دان واريثن. اكتور ڤيليڠكڤ اتاوڤون دكنلي سباڬاي بيروكرات اين اداله مروڤاكن اكتور يڠ برتڠڬوڠجواب ملقساناكن داسر دان ڤرانن دالم ايسو توليسن جاوي اين دان اي ترديري درڤد ديوان بهاس دان ڤوستاك، دان كومڤولن اوتوسن يڠ دأڠڬڤ سباڬاي اكتور يڠ باڽق ممبنتو دان مڽومبڠ دالم ممڤركمبڠكن لاڬي كڤنتيڠن توليسن جاوي اين جك هندق دبنديڠكن دڠن ڤرانن يڠ دماءينكن اوليه اكتور اوتام. مانكالا اكتور تيدق راسمي ڤولا ترديري درڤد كومڤولن بركڤنتيڠن سڤرتي بادن بوكن كراجأن ﴿ڠو﴾، ميديا، ڤرتي ڤوليتيك دان مشاركت ايت سنديري.

اكتور اوتام سڤرتي كمنترين ڤلاجرن دان كمنترين كبودايان، كسنين دان واريثن سڤاتوتڽ منجالنكن تڠڬوڠجوابڽ دالم ممڤرتاهنكن كاوتوهن توليسن جاوي اين ڤد ماس دڤن. كمنترين ڤلاجرن سهاروسڽ ممڤركنلكن ساتو بنتوق كوريكولوم يڠ لبيه مڠخصوصكن كڤد كڤنتيڠن توليسن جاوي اين د ڤريڠكت ڤاليڠ اساس ايايت برمولا دري تاديكا، سكوله رنده، منڠه دان هيڠڬله ك اينستيتوت ڤڠاجين تيڠڬي. اين اداله دهارڤكن اڬر مشاركت تيدق بوتا تنتڠ كوجودن توليسن جاوي دان ڤري ڤنتيڠڽ توليسن جاوي اين ڤد مريك. مانكالا كمنترين كبودايان، كسنين دان واريثن ڤولا سهاروسڽ منچاري الترناتيف دڠن اكتور-اكتور لاين سڤرتي ديوان بهاس دان ڤوستاك دان كومڤولن اوتوسن باڬي ممبينچڠكن لڠكه يڠ ڤاتوت دأمبيل باڬي مڠلقكن توليسن جاوي اين دري تروس ڤوڤوس دتلن اروس ڬلوباليساسي.

اوليه ايت، كمنترين ڤلاجرن ڤرلو ملتقكن سمولا مرتبت توليسن جاوي د تمڤت يڠ سواجرڽ دان مڠمبيل لڠكه سڬرا دمي كسينمبوڠن جاتي ديري بڠسا ملايو دان اومت اسلام. مك دڠن ايت هاروس اد فكتور ڤندوروڠ اونتوق منربيتكن سمولا اخبار جاوي يڠ ڤرنه دتربيتكن اوليه كومڤولن اوتوسن يڠ دليهت سبلوم اين هاڽ برسأورڠن دالم ممڤرتاهنكن مرتبت توليسن جاوي تنڤا اد سوكوڠن يڠ كوات دري كراجأن سنديري. جادي سوده سمڤأي ماسڽ كراجأن ڤرلو چمڤور تاڠن اونتوق ممبنتو كومڤولن اوتوسن منربيتكن سمولا اخبار ايت سوڤاي توليسن جاوي اين تيدق برقبور بڬيتو سهاج. كڽاتأن يڠ تله دبوات اوليه منتري كسنين، كبودايان دان واريثن، ايايت داتوق سري دوكتور رايس يتيم يڠ برسديا منچاري الترناتيف ترباءيق باڬي مڠكلكن توليسن جاوي اداله ساتو تيندقن بيجق يڠ داڤت ممبري نفس بارو كڤد مرتبت توليسن جاوي. ڤلباڬاي ڤنداڤت دان ڤنداڠن يڠ دكموكاكن اوليه ڤلباڬاي ڤيهق دان د انتاراڽ اياله داداكن لبيه باڽق مجله دان بوكو دالم توليسن جاوي يڠ دتربيتكن ستياڤ تاهون. اين ممندڠكن جومله مريك يڠ چليق جاوي د نڬارا اين اداله تيڠڬي دان كبڽقكڽ ترديري دري ڬولوڠن كلس ڤرتڠهن يڠ ممڤوڽاءي تارف ڤنديديقن يڠ باءيق. سلاين ايت جوڬ، ترداڤت جوڬ ڤنداڠن يڠ ممينتا اڬر ستياڤ اڬينسي د دالم نڬارا تيدق كيرا عوام اتاو سواستا، مريك دڬالقكن مڠڬوناكن توليسن جاوي ڤد كڤالا سورت راسمي سكيراڽ ايڠين منجالنكن سسواتو اوروسن راسمي. ماله، سڤاتوتڽ جابتن اڬام اسلام ستياڤ نڬري مڠڬوناكن توليسن جاوي سباڬاي توليسن راسمي مريك كران اين برسسواين دڠن ڤرانن جابتن ترسبوت يڠ مڠوروسكن حال إيهول اڬام اسلام د دالم نڬري ماسيڠ-ماسيڠ. اڬينسي كراجأن جوڬ دواجبكن مڠڬوناكن توليسن جاوي ڤد ڤاڤن-ڤاڤن تندا ڤرداڬڠن دان ڤرنياڬان، ڤاڤن كڽاتأن دان ڤاڤن اكلان ترماسوقله يڠ ممڤوڽاءي لابيل جنام ڤرودوق كلوارن بوميڤوترا خصوصڽ.

لڠكه دان چادڠن يڠ لبيه دراستيق يڠ بوليه دلاكوكن ايايت دڠن ممڤرباڽقكن لاڬي باهن-باهن دالم توليسن جاوي سام اد دالم ميديا ايليكترونيك ماهوڤون ميديا چيتق. مانكالا دڤرايڠكت سكوله ڤولا، كراجأن ڤرلو مڠمبيلاڠ تناڬ باڬي ممستيكن ڤروسيس ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن ﴿ڤ&ڤ﴾ مڠڬوناكن توليسن جاوي دلقسانكن د ستياڤ سكوله. اخبار سڤرتي اوتوسن ملايو ڤولا ڤرلو دتروسكن دڠن ممواتكن بريتا-بريتا تركيني باڬي مناريق لبيه راماي ڤمباچ بارو تراوتماڽ ڬولوڠن مودا، دسمڤيڠ مڠڬالقكن ڬولوڠن كورڤورت دان ڤميليك شريكت سوڤاي ممبوات اكلان مريك د دالم اخبار اوتوسن ملايو باڬي ممستيكن اخبار توليسن جاوي اين داڤت برتاهن لبيه لاما دان تروس هيدوڤ ڤد ماس دڤن. ڤنربيتن سمولا اوتوسن ملايو اين ڤرلو دتروسكن كران اي مروڤاكن ساتو-ساتوڽ اخبار يڠ ممڤرجواڠكن توليسن جاوي سباڬاي لامبڠ واريثن خزانه اورڠ ملايو. اوليه ايت، ڤموافاكتن توكوه كورڤورت، ڤيهق كراجأن، دان بادن بوكن كراجأن ك اره مڠهيدوڤكن سمولا اخبار برتوليسن جاوي اين ڤرلو دسڬراكن.

حاصيل درڤد لڠكه يڠ دكموكاكن دهارڤ داڤت ممبنتو ممڤرتاهنكن كڤنتيڠن توليسن جاوي ڤد ماس دڤن دان منددهكن ڬولوڠن مودا مڠناءي ڤنتيڠڽ توليسن جاوي اين باڬي مشاركت ملايو. نامون، تيندقن اين جاڠنله ستاكت “هاڠت-هاڠت تاهي ايم “ سهاج تتاڤي ڤرلو دلقسانكن دڠن إخلاص دمي منجامين توليسن جاوي ككال سباڬاي واده ڤمباچان دالم مشاركت ملايو. سموا ڤيهق ڤرلو برڬنديڠ باهو دالم مميكول تڠڬوڠجواب ممڤرتاهنكن توليسن جاوي اين سڤرتي كات ڤڤته “بولت اير كران ڤمبتوڠ، بولت مأنسي كران موافقة'. جك اد ساتو ڤيهق سهاج يڠ برسوڠڬوه-سوڠڬوه دالم ممڤرتاهنكن توليسن جاوي اين، اي سبنرڽ تيدق برمعنى كران اي ڤستيڽ تيدق اكن كوكوه، أومڤام “سباتڠ ليدي موده دڤاتهكن تتاڤي جك اد 10 باتڠ ليدي ڤستي اي تيدق موده ڤاته“.

Wednesday, May 21, 2014

ممرتابتكن كمبالي توليسن جاوي

هيدوڤ سڬن ماتي تق ماهو“ ايتله ڤڤته ملايو يڠ سسواي اونتوق مڠڬمبركن نصيب توليسن جاوي كتيك اين.
سڤرتي كيت معلوم توليسن جاوي تله برتاڤق د عالم ملايو لبيه كورڠ سكيتر 700 تاهون دهولو برداسركن كڤد ڤنموان باتو برسورت تاهون 1303 د ترڠڬانو. ماله، ترداڤت جوڬ ڤنداڤت يڠ مڽاتاكن بهاوا توليسن جاوي تله دڬوناكن سأول كداتاڠن اسلام د عالم ملايو لاڬي.
تيدق دينافيكن توليسن جاوي تله منچاڤأي زمان كڬميلڠن ڤد ابد ك 18، هيڠڬكن ڤنجاجه ايڠڬريس يڠ منجاجه د تانه ملايو كتيك ايت ڤرلو بلاجر منوليس دان ممباچ
 ددالم توليسن جاوي. حال اين داڤت دبوقتيكن ملالوءي كوليكسي ورقه فرنچيس ليغت يڠ ترسيمڤن دموزيوم ڤرڤوستاكان بريتيسه يڠ برتاريخ انتارا 1786 هيڠڬ 1794، ڤرجنجين سير ستامفورد رفليس دڠن ڤيهق سلطان جوهر، ڤرجنجين ڤڠكور 1874، ڤماشهورن كمرديكأن 1957.
دتمبه لاڬي، ملالوءي توليسن جاوي، حاصيل كسوسسترأن ملايو توروت بركمبڠ دڠن ڤساتڽ، اڤابيلا باڽق حكاية لاما دكاراڠ دان دسبر لواسكن ملالوءي توليسن جاوي سڤرتي حكاية هڠ تواه، حكاية بنجر، حكاية راج - راج ڤاسا، حكاية إسكندر ذولكرنيا. بيار ڤون حكاية - حكاية اين تيدق دكتاهوي سياڤا ڤڠارڠڽ. نامون، حاصيل سسترا اين تروس بركمبڠ ملالوءي توليسن جاوي. تيدق داڤت دينافيكن بهاوا توليسن جاوي تله منجادي واده كڤد مشاركت ملايو دالم مڠمبڠكن علمو ڤڠتاهوان منچاكوڤي بيدڠ كسنين، كسوسسترأن ماهو ڤون اسڤيك كبهاسان. حال اين تربوقتي اڤابيلا اخبار - اخبار ملايو سڤرتي اوتوسن ملايو دان اوتوسن زمان مڠڬوناكن توليسن جاوي كتيك اول ڤنربيتنڽ. ماله تيدق كتيڠڬالن جوڬ مجله مستيكا يڠ توروت مڠڬوناكن توليسن جاوي دالم ڤنربيتنڽ دان منداڤت تمڤت ايستيميوا دالم كالڠن مشاركت ملايو كتيك ايت.
ماله، توليسن جاوي تيدق داڤت دينافيكن مروڤاكن اسڤيك ڤنتيڠ دالم مڠكلكن ايدينتيتي بوديا ملايو. حال اين، دكواتكن لاڬي اڤابيلا توليسن جاوي دكايتكن دڠن كداتاڠن اسلام دان بوديا القرءان ك تانه ملايو. دتمبه لاڬي، منوروت چاتتن ڤڠمبارا ايروڤه سڤرتي ماڬللن، توم ڤيريس دان ۏن رونكل، مڠڬمبركن بهاس ملايو دان توليسن جاوي داعتراف سباڬاي بهاس ڤڠهوبوڠ اوتام ڤد زمان كسولتانن اسلام د نوسنتارا.
تتاڤي ڤد هاري اين كڬميلڠن توليسن جاوي أومڤام ملالوءي زون ڬرهان يڠ چوكوڤ مڽديهكن. ادكه مشاركت كيت تيدق چوكوڤ بربڠڬ دڠن زمان كڬميلڠن توليسن جاوي كتيك دهولو يڠ سنتياس دڬوناكن سباڬاي جابتن كعلموان. كمروسوتن ڤرانن توليسن جاوي د دالم دنيا كعلموان داڤت دكسن سمنجق كتيبأن كواس - كواس بارت يڠ مولا منجاجه تانه ملايو ڤد ابد ك-18 دان 19. ڤد كتيك اين توليسن رومي تله دڤركنلكن اوليه ڤنجاجه بارت تراوتما دالم سيستم ڤنديديقن يڠ برورينتاسيكن ڤنديديقن دنيا بارت. ڤد كتيك ايت جوڬله ڤرانن توليسن جاوي سديكيت دمي سديكيت مولا ترهاكيس دري ڤرهاتين مشاركت ملايو سنديري. منوروت سامت بواڠ دالم ارتيكلڽ مڠمباليقن مرواه توليسن جاوي مڽاتاكن “بهاوا كيت تيدق هاروس مڠكلكن مينتاليتي ڤنجاجه سڤرتي ر.ج. ويلكينسون يڠ دڠن سڠاج ممبونوه توليسن جاوي دڠن ممڤركنلكن توليسن رومي. دڠن اداڽ توليسن رومي سديكيت - دمي سديكيت، بريتيسه مناريق مشاركت ملايو درڤد اكر اومبيڽ“. دري ڤد ڤنداڠن سامت بواڠ ترسبوت، داڤت كيت تفسيركن بهاوا تاهڤ كبيمبڠن ڤارا اهلي اكادميك بركنأن سورۏيۏال توليسن جاوي تله برادا د تاهڤ يڠ ممبيمبڠكن.
حال اين دتمبه لاڬي، ڤلباڬاي ڤريستيوا يڠ ساڠت مڠڬوريس هاتي - هاتي ڤنچينتا توليسن جاوي يڠ مان 29 جانواري 2006 اخبار اوتوسن ملايو يڠ مروڤاكن ساتو-ساتوڽ اخبار يڠ مڠڬوناكن توليسن جاوي دهنتيكن ڤنربيتنڽ كران كورڠڽ سمبوتن درڤد مشاركت تراوتما درڤد مشاركت ملايو سنديري. ماله، داتوق سري دوكتور رايس يتيم سباڬاي منتري ڤنراڠن، كومونيكاسي دان كبودايان دڠن نادا كهايرانن مڽاتاكن بهاوا تياد سأورڠ ڤون يڠ مندڠوس، اڤاته لاڬي ممڤوليميككن ڤنوتوڤن اخبار ايت باءيق د ميديا ايليكترونيك ماهو ڤون ميديا چيتق. ماله، داتوق جوهن جعفر دڠن نادا سينيس د دالم ڤرسيداڠن دان ڤاميرن توليسن جاوي دموزيوم نڬارا مڠڠڬڤ اورڠ ملايو رڽه دڠن ايدينتيتي واريثن بڠساڽ سنديري. ڤنداڠن بلياو اين برڤقسيكن كڤد ڤوڤولسي ايتنيك ملايو يڠ مرڠكومي 13 جوت اورڠ ملايو، دان اخبار توليسن جاوي تيدق بوليه هيدوڤ دان دڤدوليكن سداڠكن اخبار بربڠسا لاين داڤت هيدوڤ سوبور والاوڤون كومونيتيڽ لبيه كچيل بربنديڠ مشاركت ملايو. ساتو ڤرسوالن يڠ ڤرلو دتوديڠكن ڤد ديري سنديري، د مانكه سيلڤڽ؟
جوسترو، لڠكه ممرتبتكن سمولا توليسن جاوي واجر دلقسانكن سوڤاي سني واريثن اين تيدق هاڽوت دتلن زمان. باڽق ڤنداڤت ماهو ڤون چادڠن-چادڠن يڠ دكموكاكن اوليه ڤارا سرجن ماهو ڤون اورڠ ڤرساورڠن بركنأن لڠكه ڤرليندوڠن توليسن جاوي. انتاراڽ اياله ملالوءي سيستم ڤنديديقن نڬارا. ملالوءي سيستم ڤنديديقن اين كماهيرن منوليس دان ممباچ توليسن جاوي مستي دجاديكن ترس دالم مات ڤلاجرن ڤنديديقن اڬام اسلام د سكوله-سكوله سلوروه نڬارا. دتمبه لاڬي، ڤڠنلن توليسن جاوي ڤرلو جوڬ دماسوقكن دالم سوكتن ڤلاجرن بهاس ملايو د ڤريڠكت سكوله. حال اين اداله سباڬاي ساله ساتو اوسها اونتوق منڠكيس دان ممڤربتولكن ڤرسيڤسي مشاركت ترهادڤ توليسن جاوي يڠ دأڠڬڤ سباڬاي سينونيم دڠن اڬام اسلام. ماله، د ڤريڠكت اينستيتوسي ڤڠاجين تيڠڬي عوام ماهو ڤون سواستا ﴿ا ڤ ت ا/ ا ڤ س﴾، لڠكه مماسوقكن كماهيرن دان سجاره ڤركمبڠن توليسن جاوي دالم سوبجيك تمدون اسلام دان كنڬارأن مليسيا اداله واجر سباڬاي ميكانيسمى اونتوق ممرتبتكن توليسن جاوي د ڤريڠكت اينستيتوسي ڤڠاجين تيڠڬي د نڬارا اين. سلاين ايت، كسدرن ڤڠڬونان توليسن جاوي ڤد ڤاڤن تندا دان ڤتونجوق جالن ماسيه كچيل بيلڠنڽ دان تيدق كترلالوان جك دكاتاكن بوليه دبيلڠ دڠن جاري.

اوليه يڠ دمكين، ڤڠڬونان توليسن جاوي اين ڤرلو دڤرڬياتكن اوسهاڽ تراوتما ڤرانن يڠ دماءينكن اوليه ڤيهق كراجأن تمڤتن دالم مرياليساسيكن ايمڤين نڬارا باڬي مڠهيدوڤكن سمولا كڬميلڠن توليسن جاوي يڠ ڤرنه منچاڤأي ڤونچق كمسيهورنڽ ساتو كتيك دهولو. ايمڤين اين تيدق ترلقسان جك هاڽ دلاكوكن هاڽ سبله ڤيهق سهاج، ماله سموا ڤيهق ڤرلو برڬنديڠ باهو تيدق اڤ جوا لاڤيسن مشاركت اڬر توليسن جاوي اين بق كات ڤڤته ملايو “تق لڤاوق ديك هوجن، تق لكڠ ديك ڤانس“.

قاعده ڤڠاجرن جاوي

قاعده ڤڠاجرن جاوي

ڤڠاجرن جاوي ممڤوڽاءي قاعده ڤڠاجرن يڠ خصوص دان ترسنديري. نامون راماي يڠ بيرڠڬڤن قاعده مڠاجر جاوي سام سڤرتي قاعده ڤڠاجرن مات ڤلاجرن لاين دالم ڤنديديقن اسلام. تڠڬڤن سبڬيتو كورڠ تڤت. قاعده ڤڠاجرن جاوي يڠ دسارنكن اوليه ڤيهق كمنترين ڤنديديقن مليسيا ﴿قڤي عيم﴾ دان تله دبري ڤندداهن سچارا خصوص كڤد باكل-باكل ڬورو ڤنديديقن اسلام دان ج-قاف ﴿كمنترين ڤلاجرن مليسيا 2006﴾. قاعده-قاعده ترسبوت اياله قاعده ڤندڠ سبوت، قاعده حروف ﴿ابجد﴾، قاعده بوڽي ﴿ڤونيتيق﴾، قاعده مڠيجا/ ممباتڠ، قاعده املاء، قاعده لاتيه توبي، قاعده ڤرماءينن دان قاعده ڽاڽين.

بيل. قاعده هورايان
1. ڤندڠ سبوت • ممبوڽيكن ڤركاتان اتاو سوكو كات برداسركن ڬمبر.
• ممبوڽيكن ايات برداسركن ڬمبر يڠ اد چريتا.
• تيدق ممفوكوسكن كڤد ڤڠاجرن بوڽي حروف دان تيدق مڠيجا.
• قاعده ڤاليڠ ڤوڤولر دالم ڤڠاجرن جاوي دان منجيمتكن ماس ڬورو.

2. قاعده حروف ﴿ابجد﴾ • اساس باچان اياله بوڽي ڤد ستياڤ حروف يڠ ممبنتوق ڤركاتان.
• ممڤركنلكن كسموا 37 حروف جاوي، حروف ۏوكل دان حروف كونسونن.
• چنتومن حروف كونسونن ۏوكل ممبنتوق بوڽي دالم سوكو كات ستروسڽ ممبنتوق ڤركاتان.
• ممبوليهكن موريد داڤت مڠيجا دان ممباچ سموا ڤركاتان.
• مڠمبيل ماس يڠ لاما اونتوق مڠيجا ستياڤ ڤركاتان.
• قاعده اساس يڠ ڤاليڠ توا دڬوناكن.

3. قاعده بوڽي ﴿ڤونيتيق﴾ • اساس باچان يڠ منكنكن هوبوڠن سيمبول دان بوڽي.
• باڽق مڠڬوناكن تيكنيك اسياوساسي بوڽي دان اسياوساسي ڬمبر سڤرتي بوڽي ‘اياي' باڬي جيجيق دان ‘اا' باڬي ڤدس/ ڤانس.
• ممڤركنلكن بوڽي-بوڽي اساس دهولو سبلوم ممڤركنلكن سموا بوڽي.
• امت سسواي دأجر كڤد كانق-كانق يڠ بارو مڠنالي حروف جاوي.

4. مڠيجا/ ممباتڠ • مڠيجا دڠن مڽبوت ساتو دمي ساتو حروف يڠ ممبنتوق سوكو كات.
• مڠيجا دان ممبوڽيكن حروف سچارا اينديۏيدو، كومڤولن دان كلس.
• مڠڬابوڠكن سوكو كات دايجا دان ممبنتوق ڤركاتان.
• مڠيجا دان منوليس ڤركاتان يڠ دبنتوق.

5. املاء • مليبتكن كماهيرن مندڠر دان منوليس سچارا ميكانيسمى.
• مڽالين اونيت بهاس سام اد حروف، سوكو كات، ڤركاتان، ايات اتاوڤون واچان.
• ممباچ دڠن سوارا يڠ لنتڠ سومبر يڠ دتوليس.
• مڠڬوناكن كماهيرن مندڠر دڠن جلس دان ملاتيه كماهيرن مڽبوت دڠن اينتوناسي يڠ بتول.
6. لاتيه-توبي • جوڬ دكنلي دڠن قاعده اولڠن، تيقرار دان امت همڤير دڠن قاعده حفظن.
• اكتيۏيتي مڠولاڠي فكتا دان كچكڤن كماهيرن يڠ دڤلاجري.
• ممڤو منچاڤأي تارف ڤڠواسأن كماهيرن دان مڠكلكنڽ.

7. ڤرماءينن • ساتو قاعده ملاتيه موريد دڠن مناريق دان ڤركتيس.
• داڤت مڠمبڠكن باڽق كماهيرن موريد-موريد.
• امت سسواي دڠن موريد-موريد ڤريڠكت رنده.
• امت بركسن دالم مموڤوك مينت، توجوان دان ايمڤق ڤڠاجرن.

8. ڽاڽين/ نشيد • سلاري دڠن مينت دان تاهڤ موريد سكوله رنده يڠ ساڠت سوك مڽاڽي/ برنشيد.
• ڤرلو دسسوايكن دڠن ايسي كندوڠن ڤڠاجرن سڤرتي لاڬو ‘اا، با، تا' دان ‘راس سايڠ جاوي'.
• امت بركسن دالم ممبنتو موريد-موريد مڠيڠاتي، حروف-حروف جاوي دان مڠيجا ڤركاتان.

والاوڤون ڬورو دمينتا مميليه ڤندكتن دان قاعده يڠ ڤاليڠ سسواي باڬي ڤروسيس ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن مريك. تيدكله برارتي مريك هاڽ ڤرلو مڠڬوناكن ساتو-ساتوڽ قاعده يڠ دفيكيركن ترباءيق دالم ستياڤ ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن. بهكن ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن يڠ باءيق اكن ممڤلباڬايكن ڤڠڬوناان قاعده دالم ستياڤ لڠكه ڤڠاجرن. جوسترو ڤماهمن ڬورو ترهادڤ ستياڤ ڤندكتن دان قاعده يڠ دڬوناكن ڤرلو جلس، بتول دان منتڤ.

باڬي منجامين كبركسانن موديل كلس ڤموليهن جاوي ڤولا، ڬورو-ڬورو جقاف امت دڬالقكن مڠڬوناكن قاعده ڤرماءينن دان ڽاڽين سماس سيسي ڤڠاجرن دان ڤمبلاجرن مريك. جوسترو ايتله، كمنترين ڤنديديقن مليسيا تله ممبكلكن برباڬاي باهن بنتو مڠاجر ﴿ببم﴾ كڤد ڬورو-ڬورو ج-قاف اونتوق داڤليكسيكن د دالم كلس ڤموليهن جاوي. انتارا باهن ڤرماءينن يڠ دبكلكن اياله ڤرماءينن بوليڠ، تنتيڠ، كاد حروف، كريتا اڤي، ڤنچيڠ ايكن، رومه مرڤاتي دان سناوي اتاو ساهيببا ﴿كمنترين ڤلاجرن مليسيا 2006﴾.

سيستم ايجاءن جاوي

سيستم ايجاءن جاوي

سيستم توليسن دان ايجأن جاوي دڤڠاروهي اوليه بهاس عرب دان ملايو. عنصور عرب دان ملايو مڠالمي دوا تاهڤ ڤركمبڠن. ڤد تاهڤ ڤرتام، ايجأنڽ مڠڬوناكن تندا باريس سباڬايمان يڠ ترداڤت دالم مصحف سوچي القرءان. ڤڠڬوناان باريس اين برتوجوان منداڤتكن بوڽي يڠ بتول تتاڤي مڠمبيل ماس يڠ لاما اونتوق منوليسڽ كران ترلالو باڽق تندا دياكريتيك يڠ دڬوناكن. ڤد تاهڤ كدوا تندا باريس ترسبوت دهيلڠكن. والاو باڬايماناڤون، بنتوق اين سوكر دباچ اوليه مريك يڠ بهارو بلاجر جاوي كران ممرلوكن ماس اونتوق مڠواساءي دان مڠڬوناكنڽ. اوليه ايت، تيدق لاما كمودين لاهيرله حروف جاوي ۏرسي ملايو يڠ مروڤاكن ايجأن يڠ مڠڬوناكن حروف سقسي اتاو حروف ۏوكل، ايايت اليف، واو دان يا. دالم بوكو ويلليام مرسدن، ا دچشناري اوف تيه ملايان لاڠواڬي ﴿1812﴾ دان بوكو ر.ج. ويلكينسون ﴿1903﴾، دداڤتي بهاوا ترداڤت ايجأن يڠ برچمڤور دري سڬي ڤميليهن حروف. اوليه ايت، ڤد تاهون 1930-ان، مونچول اهلي-اهلي بهاس يڠ چوبا مڽوسون ايجأن جاوي سچارا براسيڠن. انتاراڽ اياله ميجر داتوء' حاج محمد سعيد بن حاج سليمان درڤد ڤاكتن بهاس ملايو ڤرسورتن بوكو-بوكو دراج جوهر ﴿ڤ.بم. ڤ.ب. دراج جوهر﴾ دان زاينل عابدين واحد اتاو لبيه دكنلي دڠن ڤڠڬيلن ز'با درڤد مكتب ڤرڬوروان سلطان إدريس، تنجوڠ ماليم.


دوا اوسها ڤنتيڠ ڤد ڤريڠكت اول ڤڽمڤورنأن سيستم توليسن دان ايجأن جاوي اياله اوسها يڠ دبوات اوليه ڤاكتن بهاس ملايو ڤرسورتن دراج جوهر ﴿ڤ. بم. ڤ. ب﴾ يڠ منربيتكن سيستم ايجأن جاوي ڤد تاهون 1937، دان اوسها يڠ دبوات اوليه الله يرحم زاينل عابدين بن احمد ﴿ستروسڽ دسبوت زءبا﴾ ڤد تاهون 1939. توليسن جاوي يڠ ترڤاكاي د سيكتور ڤنديديقن دان دالم ڤلباڬاي اوروسن سجق اول ابد اين هيڠڬ تاهون 1986 اياله سيستم ايجأن جاوي زءبا ﴿ستروسڽ دسبوت جاوي زءبا﴾ يڠ دأساسكن ڤد تاهون 1939.

سيستم ايجأن ڤ.بم. ڤ.ب. دراج جوهر دسوسون دالم بنتوق ريساله يڠ برجودول ريساله باڬي هلايان ڤ.بم. ڤ.ب. دراج جوهر يڠ مڠاندوڠي 25 هلامن دان دتربيتكن ڤد تاهون 1937 دڠن مڠڬوناكن حروف جاوي. سيستم ايجأن اين اڬق ريڠكس دان كات دايجا مڠيكوت باڬايمانا ساتو-ساتو سوكو كات دبوڽيكن. قاعده اين جوڬ موجودكن حروف اليف ك بلاكڠ اڤابيلا وجود ايمبوهن ڤد كات داسر. دالم ڤندوان اين جوڬ ترداڤت ڤراتورن ايجأن كات دالم بنتوق ڬابوڠن كات يڠ دڬوناكن دالم سورت راسمي كراجأن جوهر دان جوڬ دالم بوكو كتن ملايو.

سيستم ايجأن ز'با ڤولا دلڠكڤكن ڤد تاهون 1938 دالم سبواه بوكو برجودول دفتر ايجأن ملايو ﴿جاوي-رومي﴾. سيستم اين ممڤوڽاءي ڤرسامأن دڠن سيستم ايجأن ڤ.بم. ڤ.ب. دراج جوهر. بيذاڽ كتراڠن يڠ دبريكن اڬق ڤنجڠ. سيستم اين جوڬ دڬوناكن اوليه ڬورو ڤلاتيه د مڤسي. ڤڠڬوناانڽ جوڬ كمودين اڬق ملواس دان سباهاڬينڽ دڬوناكن دالم ڤنربيتن اوتوسن ملايو ڤد تاهون 1939. سيستم ايجأن اين ديوله سمولا اوليه ديوان بهاس دان ڤوستاك اونتوق ملاهيركن سيستم ايجأن جاوي يڠ دسمڤورناكن. ڤڽمڤورنأن سيستم ايجأن جاوي برتوجوان سڤرتي برايكوت ﴿اسماعيل دهمن، 1991﴾: 

ا. اونتوق موجودكن ساتو سيستم توليسن دان ايجأن جاوي يڠ كمسكيني يڠ سكالي ڬوس مڽلارسكن ڤلباڬاي قاعده ايجأن جاوي يڠ تيدق سراڬم دالم ڤڠڬوناان ﴿سبلوم) تاهون .1986
ب. اونتوق ممڤرباءيقي اتاو ممبتولكن ببراڤ كلمهن اتاو ككوراڠن يڠ ترداڤت دالم سيستم ايجأن جاوي لاما يڠ سداڠ دڬوناكن، ايايت سيستم ايجأن جاوي زءبا.
چ. اونتوق ممودنكن سيستم ايجأن جاوي ﴿سلارس دڠن ڤركمبڠن ايجأن رومي﴾ سوڤاي داڤت دڤرلواس دان دڤرتيڠكتكن ڤڠڬوناانڽ منجادي واهان ڤنوليسن بهاس ملايو مودن، تنڤا مڠهاڤوسكن چيري-چيري خصوص سجاره دان بودياڽ، باڬي مڠهادڤي ڤركمبڠن بهاس، بڠسا دان نڬارا دالم مرياليساسيكن واوسن تاهون 2020 دان ستروسڽ.
ڤد تاهون 1981، جاوتنكواس مڠكاجي ڤڠڬوناان بهاس مليسيا ﴿يڠ دلانتيق اوليه ي. ب. منتري ڤنديديقن﴾ تله ممڤراكوكن سوڤاي "سيستم ايجأن جاوي يڠ اد سكارڠ هندقله دكاجي سمولا دان دڤركمس. سبواه بوكو دفتر ايجأن رومي-جاوي يڠ لڠكڤ هندقله داوسها دان دتربيتكن دڠن سڬرا". اونتوق ملقساناكن ڤراكوان ترسبوت، ديوان بهاس دان ڤوستاك تله ملنتيق سبواه جاوتنكواس مڠكاجي سمولا سيستم ايجأن جاوي ڤد بولن فيبرواري تاهون 1983 ﴿ستروسڽ دسبوت جاوتنكواس ايجأن جاوي دبڤ﴾. جاوتنكواس ترسبوت دأڠڬوتاي اوليه ڤاكر-ڤاكر سيستم ايجأن جاوي يڠ مواكيلي ڤوست ڤركمبڠن كوريكولوم، جاوتنكواس تتڤ بهاس مليسيا، دان ڤوست-ڤوست ڤڠاجين تيڠڬي تمڤتن. بيدڠ توڬس جاوتنكواس اين اياله ممبوات كاجين سمولا ترهادڤ سيستم ايجأن جاوي زءبا ﴿ڤليتا بهاس ملايو ڤڠڬل ا [ڤرمولأن نحو ملايو] تاهون 1941، دان دفتر ايجأن ملايو [جاوي-رومي] تاهون 1949﴾ ، سيستم ايجأن جاوي دين ﴿مجله دين﴾ دان سيستم ايجأن جاوي يڠ دڬوناكن دالم ڤنربيتن-ڤنربيتن شريكت اوتوسن ملايو سنديريان. برحد، سرتا ببراڤ ڤنربيتن جاوي يڠ لاين.﴾

حاصيل كاجين جاوتنكواس ايجأن جاوي دبڤ ﴿1983﴾ ايت دبنتڠكن دالم كونۏينشن توليسن جاوي ﴿انجورن يايسن اسلام ترڠڬانو، دان ديوان بهاس دان ڤوستاك﴾ يڠ داداكن ڤد 9-11 اڤريل 1984 د ترڠڬانو. كونۏينشن اين دحاضيري اوليه 150 اورڠ ڤاكر تنتڠ ايجأن جاوي، ترماسوق مريك يڠ فصيح دالم بهاس عرب دان اهلي اڬام اسلام، يڠ ترديري درڤد واكيل-واكيل جابتن كراجأن، ڤوست ڤڠاجين تيڠڬي، اينستيتوسي دان بادن سوكاريلا د سلوروه نڬارا، سرتا ببراڤ ڤرواكيلن راسمي دري نڬارا إندونيسيا، بروني دارالسلام، سيڠاڤورا دان تايلاند. چادڠن يڠ دكموكاكن اوليه جاوتنكواس ايجأن جاوي دبڤ تله دتريما دڠن باءيق اوليه ڤسرتا كونۏينشن د ترڠڬانو ايت. حاصيلڽ تله دروموسكن دان دسوسون اوليه ديوان بهاس دان ڤوستاك دالم تاهون 1985، دان دتربيتكن ڤد تاهون 1986 دالم بنتوق بوكو برجودول ڤدومن ايجأن جاوي يڠ دسمڤورناكن ﴿ستروسڽ دسبوت ڤيجيد﴾.

ڤد تاهون 1987، جاوتنكواس ايجأن جاوي دبڤ تله مڠاداكن ڤرتموان دان منريما ڤنداڠن درڤد ببراڤ اورڠ ڤاكر سرتا برستوجو ممبوات سديكيت ڤمباءيقن ك اتس روموسن يڠ تركندوڠ دالم ڤيجيد تاهون 1986 ايت. كمودين، نسخه ڤدومن ترسبوت دڤركمس دان دتربيتكن سباڬاي ايديسي كدوا دڠن جودول ڤيجيد يڠ سام ڤد تاهون 1987. 

بوقتي 2 سجاره توليسن جاوي

بوقتي 2 سجاره توليسن جاوي

سجاره توليسن جاوي د نوسنتارا بركايت راڤت دڠن كداتاڠن اسلام ك نوسنتارا. برڤندوكن ببراڤ فكتا، كبڽقان سجاروان تراوتماڽ دري بارت برڤنداڤت، كداتاڠن اسلام ك نوسنتارا برلاكو ڤد ابد ك-13 مسيحي. اسلام دباوا اوليه سعوداڬر-سعوداڬر اسلام بربڠسا عرب، ڤرسي دان اينديا.

دري سڬي بوقتي، ترداڤت ليما بوقتي اوتام منونجوقكن توليسن عرب تله دڬوناكن د عالم ملايو. بوقتي-بوقتي ترسبوت اياله:

ا﴾ باتو نيسن مقام شيخ عبدالقادر ابن حسين شه عالم، د لڠڬر، الور ستار، قدح، يڠ برتاريخ 290 ه ﴿910 م﴾ تله دتموي. ڤنموان باتو نيسن اين منولق ڤنداڤت يڠ مڽاتاكن اسلام مولا دتريما اوليه ڤندودوق قدح ڤد اخير ابد ك-15 م.

حال اين دمكين كران سكيراڽ باتو نيسن ايت دتموي برتاريخ 910 م سوده تنتو ڤندودوق د لڠڬر، قدح لبيه اول مڠانوت اسلام سبلوم تاريخ يڠ ترترا ڤد باتو نيسن ترسبوت.


2﴾ سبواه باتو نيسن تله دتموي د ڤكن، ڤهڠ، ڤد 14 ربيع الاول 419 ه ﴿1026 م﴾. باتو نيسن توروت دتموي د فانراڠ، ۏيتنام يڠ برتاريخ 431 ه ﴿1039 م﴾. باتو نيسن مقام ڤوتري سلطان عبدالمجيد ابن محمد شاه يڠ برتاريخ 440 ه ﴿1048 م﴾ توروت دتموي د تانه ڤرقبورن اسلام، جالن ريسيدنسي بندر سري بيڬاوان، بروني.

3﴾ بوقتي لاين اياله ڤنموان باتو نيسن مقام فاطمه بت ماءيمون بن هيبت الله برتاريخ 475 ه ﴿1082 م﴾ د ليرن ڬريسيق، جاوا تيمور.

درڤد كليم-ليما ڤنموان ايت تله منجادي سواتو بوقتي يڠ كوكوه بهاوا توليسن عرب تله وجود د اسيا تڠڬارا سجق ابد ك-10 م لاڬي. نامون دمكين، بوقتي-بوقتي ترسبوت دتوليس دالم بهاس عرب دان بلوم اد يڠ دتوليس دالم بهاس ملايو.

4﴾ كيرا-كيرا 300 تاهون لبيه كمودين، درڤد بوقتي ڤرتام يڠ برتوليس عرب، باروله دتموي بوقتي دالم بهاس ملايو يڠ مڠڬوناكن توليسن جاوي.

بوقتي ترسبوت اياله بوقتي باتو برسورت يڠ دتموي د كوالا بيرڠ، ترڠڬانو يڠ برتاريخ ڤد 4 رجب 702 ه برسمأن 22 هاري بولن فيبرواري 1303 م. بوقتي اين دتوليس د امڤت ڤنجورو دڠن بهاس ملايو حروف جاوي دان مڠاندوڠي حكوم شرع يڠ واجب دڤاتوهي اوليه سموا رعيت.

ڤنموان اين منونجوقكن توليسن جاوي تله دڬوناكن سبلوم تاهون 1303 م لاڬي دان سهيڠڬ هاري اين، توليسن جاوي ماسيه دڬوناكن. بنتوق توليسن جاوي ڤد بوقتي اين اياله توليسن خط يڠ موده دباچ دان نادا مڽبوت نام توهن دڠن ڤڠڬيلن “ديواتا يڠ مليا“.

بوقتي اين مروڤاكن ساتو كسن سجاره اسلام يڠ ترڤنتيڠ دجومڤأي د مليسيا كران تله ممبوقتيكن دڠن جلس بتاڤ اجرن اسلام سبنرڽ تله دلقسانكن دان دعمالكن دڠن سمڤورنا دان كوات ڤد كورون ك-14 م.

5﴾ دري سڬي مانوسكريڤ ڤولا، توليسن جاوي يڠ ترتوا برتاريخ ڤد 998 ه ﴿1590 م﴾ ايايت نسخه باڬي كتاب'اقاد النسافي كارڠن شيخ نورو الدين ار-رانيري. بوكو ‘اق'اد ال نسافي، دترجمهكن درڤد بهاس عرب ك بهاس ملايو، يڠ مروڤاكن مانوسكريڤ ملايو ترتوا دجومڤأي سهيڠڬ كيني.

منجلڠ ابد مسيحي ك-20، توليسن جاوي تله دڬوناكن دالم سموا بيدڠ كهيدوڤن ڤد ماس ايت. نامون كاڬوڠن توليسن جاوي برنسور-انسور كورڠ ڤنتيڠ تاهون دمي تاهون اڤابيلا ڤنكانن كڤد ڤڠڬوناان توليسن رومي لبيه داوتاماكن.

اخيرڽ ڬينراسي سكارڠ باڽق يڠ تيدق مڠواساءي توليسن جاوي لاڬي. سموڬ دڠن اوسها يڠ برتروسن درڤد ڤلباڬاي ڤيهق دالم ممرتبتكن توليسن جاوي اكن ممبري كسن ڤوسيتيف باڬي مڠڠكت توليسن جاوي ك ڤرسادا دنيا سإيريڠ دڠن بهاس رومي.

Monday, May 19, 2014

سجاره ڤرکمبڠن توليسن جاوي

سجاره ڤرکمبڠن توليسن جاوي
ڤد اساسڽ بهاس اياله اوجرن يڠ دکلوارکن اوليه اورݢن ڤرتوتورن مأنسي يڠ سچارا اربيتراري ملامبڠکن معنىڽ دان دݢوناکن اوليه ساتو مشارکت بهاس اونتوق ڤرهوبوڠن ﴿هشيم موسى:205﴾. توليسن ڤولا لاهير اڤابيلا مأنسي مڠتاهوي باݢايمانا هندق مڽمڤايکن فيکيرن دان ڤراسانڽ
باݢايمانا هندق مڽمڤأيکن فيکيرن دان ڤراسانڽ ملالوءي تندا-تندا تمڤق اتاو ۏيسوال دالم بنتوق يڠ بوکن هاڽ دمڠرتي سنديري تتاڤي اوليه اورڠ لاين جوݢ.
سيستم ايجأن يڠ دݢوناکن دالم توليسن ملايو برحروف عرب يڠ دکنلي جوݢ سباݢاي ايجأن جاوي. توليسن جاوي دݢوناکن اوليه اورڠ ملايو سجق اورڠ ملايو مملوق اݢام اسلام. اورڠ عرب مڠݢلر اورڠ ملايو سباݢاي جاواه اتاو جاوي. حال اين دسببکن ڤد زمان دهولو، دايره اسيا تڠݢارا ترکنل سباݢاي جاۏادويڤا. د مليسيا، سيستم ايجأن جاوي بوکنله سيستم توليسن راسمي تتاڤي دأجر سباݢاي ساتو سوبجيک دالم ڤڠاجرن د سکوله مانکالا د ايندونيسيا ڤولا، سيستم اين هاڽ دکنلي اوليه ڤارا ڤڠکاجي نسخه ملايو لاما.
سبلوم بهاس ملايو منريما مان-مان ڤڠاروه، بهاس ايت سوده ممڤوڽاءي سيستم توليسنڽ يڠ ترسنديري والاوڤون تيدکله بݢيتو سمڤورنا. اکسارا رنچوڠ اياله حروف ملايو توا يڠ لبيه توا درڤد اکسارا جاوا کونو ﴿توليسن کاوي﴾. سيسا توليسن اين داڤت کيت ليهت دالم توليسن رنچوڠ يڠ دݢوناکن د سومترا سلتن، د دايره بڠکهولو دان ڤلامبڠ د سبله هولو، مانکالا توليسن کاوي د جاوا. مشارکت يڠ مميليقي توليسن کبياساانڽ دأڠݢڤ تله مميليقي ڤرادبن يڠ لبيه تيڠݢي بربنديڠ دڠن يڠ لاين.

هيڠݢ ابد ک-14، بهاس ملايو تله مڠالمي ڤڠاروه درڤد تيݢ بهاس، ايايت بهاس سنسکريت، بهاس جاوا دان بهاس عرب.  ڤڠاروه ڤرتام ترهادڤ بهاس ملايو اياله بهاس سنسکريت يڠ دباوا اوليه ڤدݢڠ-ڤدݢڠ اينديا اتاو ڤدݢڠ ملايو يڠ بروروسن دڠن نݢارا اينديا. عقيبتڽ ڤڠاروه اينديأنيساسي برکمبڠ دالم بوديا ملايو. ڤارا سرجان برڤنداڤت ڤڠاروه هيندو ماسوق ک عالم ملايو سکيتر ابد ک-14،  ايايت زمان کمونچقڽ ڤڠاروه هيندو د کڤولاوان ملايو. بهاس سنسکريت دأڠݢڤ اساس کڤد بهاس ملايو يڠ هيدوڤ  هيڠݢ ڤد هاري اين. توليسن بهاس ملايو يڠ اصل، ايايت حروف رنچوڠ ترسيسيه تتاڤي کوس کاتڽ برتمبه کاي.  نامون بݢيتو، مونچول ڤولا توليسن يڠ دکنلي سباݢاي توليسن جاوي. دداڤتي بهاوا منروسي توليسن اينله بهاس ملايو تروس ماجو دالم ڤلباݢاي بيدڠ. کبڽقان مبلغ دان ݢولوڠن چندکيا ملايو مڠنل ڤستي بوڽي بهاس ملايو يڠ تيدق ترداڤت دالم بهاس عرب. ککوراڠن ابجد اين تله مڽببکن مريک مميليه حروف ڤرسي دان حروف لاين يڠ مريک چيڤتا سنديري دڠن منمبه تندا ڤد حروف عرب يڠ سديا اد.      
             

       

BICARA PENDIDIKAN